Lа hаbitаción dе Fеrmаt / Fеrmаt's Rооm (2007)

Подолго време си го штелував мозокот за шпанскиот Fermat's Room. Мислев дека е од оној тип на филмови како Primer за кои ти е потребен чист ум и максимална концентрација. Не сум многу запознаен со модерната шпанска кинематографија, го сакам Los Cronocrímenes ете, па овој математички трилер ми изгледаше како прилика да ѕирнам што се случува на таа сцена. Почетокот на Fermat's Room комплетно успеа да ги оправда очекувањата од она малку што го знаев за филмот. За жал, како што течеше дејствието, сконтав дека гледам нешто кое не е толку "паметно" колку што сака да веруваме дека е.

Приказната е за четворица врвни математичари, повикани на состанок во мала соба откако ќе решат логичка задача, за да ја работат на "најголемата енигма". Нивниот домаќин, кој го користи псевдонимот Ферма, од нив бара да го држат собирот во тајност, да не зборуваат за тоа кои се надвор и притоа да користат слични псевдоними позајмени од имиња на математичари од историјата. Откако Ферма ќе ја напушти малата соба, четворицата се соочени со нови логички и математички проблеми кои мора да ги решаваат на табла за кратко време. Со секое пречекорување на периодот од една минута, даден за да се најде решение, собата ја стеснуваат хидраулични преси од сите четири страни, за неколку сантиметри.

Во моментот кога ликовите ќе сфатат дека се наоѓаат во стапица, паралелно почнуваат да работат на проблемите кои доаѓаат од малиот електронски уред и на теории за причините кои ги довеле во ваква животна опасност. Тензично да, меѓутоа Fermat's Room потфрла кај самите загатки кои се премногу тривијални за да бидат предизвик за луѓе како што се ликовите. Добар дел од нив се добро познати во математичките и програмерските кругови. Толку се популарни што колеги програмери ги имаат среќавано по интервјуа кај претенциозни македонски фирмичиња кои себеси се доживуваат како светски софтверски гиганти. 

Тука некаде филмот го губи финиот залет, па од нешто што толку ревносно се расфрла со Голдбаховата хипотеза, се претвора во ребус што ќе го сретнеш во списание за на ќенеф. Пресвртите на крајот не ги очекував, барем не сите, а ги има премногу, па му фрла некој "шпанска сапуница" тон на целиот потенцијал. Fermat's Room е секако забавен и возбудлив филм, но ако и само ако, знаеш што да очекуваш и си спремен да прогледаш низ мааните кои толку вешто се обидува да ги скрие. 

Балансот за среќа доаѓа од самите актери и нивното интерпретирање на ликовите, како и феноменалната режија и кадрите во тесниот простор, меѓутоа ако бараш нешто што ќе ти го предизвика интелектот, ова не е вистинското тоа. Но и покрај просечноста, вреди за едно гледање, се разбира, па дури и за уште едно ако си убеден дека нешто можеби си пропуштил. Или, па едноставно ако ти се гледа филм што е како разводенет Saw, само без хоророт кој доаѓа од крвта и насилието.

Трилогијата Cube

Следната година култниот канадски нискобуџетен научно-фантастичен Cube ќе прослави дваесет години од премиерата. И тоа, веројатно со римејк кој е моментално во продукција и ова го дознав баш денес додека истражував околу филмот. Нема да навлегувам колку е непотребно дополнително цедење на идејата која Cube ја презентира, само уште еднаш ќе се намрштам кон неивентивноста и излишните римејци, рибути, приквели, адаптации и продолженија што последнава декада го доминираат филмскиот мејнстрим.

Cube можеби и не припаѓа таму, но е еден од оние филмови кои успеале да испливаат до повеќето научно-фантастични топ листи. Не можеш да останеш рамнодушен на тоа што го носи. Првиот пат кога го гледав пред години, бев запрепастен од брилијатноста, уникатноста и едноставниот начин на кој е изведен филмот. Ефективен е како тензичен СФ, но во исто време прави солиден напор да се истакне и како психолошки ролеркостер. Второво можеби и не функционира толку добро како што го памтев, меѓутоа Винчезо Натали и целата екипа вложувале очигледен труд, па некои ствари кои се малку трапави, веројатно поради недостатокот на искуство, немам проблем да ги простам. 

Вниманието кое е посветено на деталите, од начинот на кој е сниман филмот, до имињата на ликовите (секој носи име на познат затвор) заслужува почит дури и кога идеите кои провејуваат низ тој контекст не се најдобро презентирани. Но, ајде отпочеток, со генералниот концепт. Неколку странци се будат во чудна соба која има отвор на сите шест страни. Секој од тие отвори води до иста таква соба, но во различна боја и честопати со некаква смртоносна стапица. Ниту еден од ликовите не знае зошто е таму, ниту како се нашол, а уште помалку во каков механизам се наоѓа. Мистеријата е задржана и за публиката, но повеќето претпоставки што ги правиш за нивната ситуација, ги дискутираат и самите ликови. 

Единствено што можеш е да се препуштиш на клаустрофобичната тензична атмосфера, да се надеваш дека ќе го најдат излезот, додека меѓусебно си стануваат закана позаебана и онаа што можеби ги чека во следната "коцка". Во 2002 излегува продолжението Cube 2: Hypercube, со кој новиот продукциски тим се стреми да го зголеми интензитетот на оргиналната идеја сместувајќи ги новите ликови во слични соби кои се дел од тесеракт каде што "стапиците" ги виткаат законите на физиката, времето и просторот. 

На хартија, Hypercube можеби и не е толку лош, но со самото тоа што оди комплетно во научно-фантастична насока, ја губи сировоста од оргиналниот филм. Cube се труди да фрли малку наука во тоа како функционира големата коцка која ги држи ротирачките соби, додека Hypercube забегува со квантна физика, површно чепната за да има некаква тежина и ликови кои се таму само за да умрат. Нешто како тринаесетото продолжение на Saw. Математичките елементи во првиот филм не беа таму за да ја движат приказната, туку да послужат само како уште еден предизвик за ликовите. Hypercube "научниот" елемент пробува да го третира премногу сериозно и едноставно не успева.

Но, поради глупава носталгија, не можам да го мразам Hypercube. Не е кецот, ама ми е некако океј. Би сакал истово да можев да го кажам и за третиот дел од 2004, Cube Zero кој е всушност приквел на кецот и е еден од најлошите филмови што човештво некогаш ги има создадено. Не само што е понижувачки како Cube филм, туку не функционира како филм воопшто. Главната грешка што ја прави Cube Zero е што во исто време се обидува да одговори прашања кои ги поставуваат претходните два и да создаде свои. 

Убавината на Cube лежи во тоа што ниту едно прашање нема потреба да биде одговорено. Еј, па тоа е половина од искуството. Никогаш да не видиш и дознаеш што се случува надвор од машинеријата или кој и што стои зад тоа. Ако го напуштиш просторот во кој се одвива приказната и "реализираш" една од теориите, заслужуваш да си затворен во таква ебена коцка додека не умреш од глад. Не знам кој решил дека Cube Zero би можел да допре до било каква публика, ама со оглед на тоа каков лик од цртан филм е главниот негативец, веројатно не им било многу грижа.

Римејкот, иако комплетно непотребен, можеби и ќе се обиде да го задржи духот на оргиналот. Можеби и ќе ги третира ликовите на начин на кој Винчензо Натали ги има замислено во ваква ситуација, секој да претставува различен човечки архетип сместен во животна опасност и решен на секакви постапки, наместо да се труди да ги убие на "креативни" начини само поради шокирање на публиката. Можеби и ќе успеат да бидат инвентивни на друг начин. RoboCop римејкот, за кој бев толку многу скептичен, ете, испадна подобар отколку што мислев. Нема да ме изненади и ако биде комплетно срање кои ќе го заборавиме после неколку месеци, но ете.

Види такоѓе:

• Mimic маратон
• Crapwerk Sci-Fi Special #4

Ништо не е свето во Rоguе Оne: А Stаr Wаrs Stоry

Мило ми е некако што можев да се изолирам на безбедно место каде што алчните раце на Дизни не успеаа да ме повлечат во конзумерското торнадо и изнасилената возбуда од Rogue One, еден од многуте бездушни Star Wars продукти кои ќе се штампаат долго по крајот на нашето мизерно постоење. Во кино завршив со изгледан еден тизер трејлер и неколку постери. Остатокот ефикасно го исфилтрирав. Види, не е апсолутно ништо ново дека франшизата продава. Продава, и тоа многу. За моето соучествување сведочат сите овие фигурчиња, маици, книги, борд гејмови и слични гомна што ги гледам околу мене во "редакцијава" додека го пишувам ова.

Откако Лукас си го продаде чедото на корпорација што упорно се стреми кон профит дури и со продолженија на The Lion King, само го чекав моментот кога магијата на Star Wars ќе прерасне во индустриски производ, вештачки создаден за да може поширокиот пазар полесно да го прифати. The Force Awakens, првиот ваков експеримент беше успешен. Веројатно главната причина беше тоа што последниот пат кога се случи Star Wars на големо платно, ја остави публиката огорчена. Барем поголемиот дел. 

Ова не беше мистерија за новите сопственици на Star Wars, па испорачаа филм каков што истата таа публика сакаше да види. Скрпија посвежа верзија на истата приказна, безбеден пристап кој повеќе беше како "мек рибут" (ова е збор сега во индустријата за прикривање на недостатокот на оргинални идеи), меѓутоа духот на Star Wars беше толку добро емулиран и симпатичен, па замерките ми беа минимални. После една година, уште мислам дека The Force Awakens е добар филм и сигурно би останал таков и кога би бил единствениот Star Wars филм воопшто. 

Додека Rogue One... Не знам од каде да почнам. Филм со дејствие сместено настрана од Скајвокер фамилијата поради која трпи целата Галаксија, го раскажува оној дел од Star Wars митологијата каде што бунтовниците ги крадат скиците за првиот Дет Стар од A New Hope, со чија помош отпорот успева да го уништи најстрашното оружје на Империјата. Очекувањата ми беа минимални, но бев спремен за филм скроен да ми се допадне. Огромна машинерија која добро го истражила пазарот и желбите на нас потрошувачите напалени на Star Wars не може да згреши, нели? Погрешно. 

Филмот се распаѓа уште на самиот почеток, кога претставниците на Империјата слетуваат два километри од дестинацијата каде што се кријат луѓето по кои се дојдени, давајќи им време да се спасат (спојлер: не се спасуваат сите) и тука беше првиот момент кога со другарчињата се погледнавме меѓусебе со "Зошто?". Веројатно поради тензија и драматичен ефект, но кога филмот ти дозволува да ѕирнеш зад таквата завеса, станува смешно. Не престанува тука, зошто таква исфорсирана театралност е присутна низ целите два напорни саати. Ми ги поду јајцава Rogue One со тоа. Седев во единаести ред, а можев да ги допрам тие во седмиот.

Не ми смета толку "мрачниот тон" на филмот. Визуелниот аспект е сосема океј, валкани Стормтрупери, депресивни сокачиња, прав насекаде. Но, ова ли е тоа што сакаат да го продадат како "воен филм"? Не само што ги гледаш конците со кои Мики Маус се обидува да направи куклена Star Wars претстава која ќе биде различна од шарена бајка во вселената, туку е толку досаден што во еден момент гледав во плафонот на киното и размислував за тоа како е поставена централната клима и како позицијата на сијалиците би биле кошмар за некој со опсесивно-компулсивно нарушување. 

Тимот со бунтовниците е толку набрзина составен што во ниту еден момент не почуствував дека тие неколку дводимензионални ликови припаѓаат и функционираат заедно. Ниту имињата им ги запамтив. За никој не ми беше воопшто грижа, а очигледно и на сценаристите, зошто гинеа кога веќе немаше место за нив во приказната. Не можам да најдам логика зошто Форест Витакер реши да умре толку глупаво. Не умре ни за каузата на отпорот, не беше ни повреден, едноставно се предаде без никаква поента и жртва. 

Но, им требало црнец во филмот поради диверзитет и пазар, па ете. Исто како што има азијат во Rogue One за да ги замолчи оние што се жалеа дека немало кинези во The Force Awakens. Кога првпат го видов Дони Јен, мислев дека неговиот лик ќе послужи како мудриот, продуховен, стереотипен монах кој ќе ја окуражи постојано потресената Фелисити Џонс со некој моќен дијалог. Освен тоа беше и слеп, па мислев дека ќе извади сејбер за да биде нешто како Затоичи во Star Wars универзумот. Цело време чекав да се одвои како некоја Кеноби фигура која ќе им даде морален компас на изгубените ликови. Но, не. Само мантраше "I'm one with the Force, and the Force is with me" низ цел филм, повеќе отколку што можев да издржам. 

За ликот на Фелисити Џонс филмот не кажува ништо. Ја гледаме како мало девојче кое родителите го кријат од Империјата и после е голема, доаѓа кај бунтовниците и пробува да се здобие со нивната доверба. Па, лоши вести сестро, ликовите во филмот те познаваа исто колку и ние во публиката. Но, кинезот мудрец ѝ веруваше, па ете, приказната можеше да се придвижи во уште подосадна насока. Сериозно, каде беше возбудата во филмов? Во кој момент требаше да потстанам од седиштето? 

Дали кога го видов Вејдер или компјутерски генерираниот Таркин? Дали кога се појави Леа на крај и филмот "се врза" со нашиот Star Wars? Битката на плажата за која ентузијастички требаше да викам "Еј, многу е јако ова! Star Wars е, ама ко воен филм, брааат, го спасија Рајан!" и да игнорирам дека паралелно на тоа се случува грабеж на дата центар кој се коси со секаква логика? Во свет како што постои технологија за штит на планета, некој рачно треба да помести антена за да испрати порака. Филмот ми ги буташе во фаца сите работи што ги знам за Star Wars и ми се познати само од оргиналната трилогија. Што ново донесе? Што има во филмов што ќе се одвои и еден ден ќе можеш да кажеш дека тоа си го видел во Rogue One? 

Дури и The Force Awakens кој е практично римејк, имаше некои елементи кои си беа негови и си припаѓаа. Овде не знам ни луѓето како се викаат, ни што беше нивната улога. Да не почнувам дека нема никаква хемија меѓу нив. Види како е тоа добро изведено во The Force Awakens. Не можам да ги заобиколам споредбиве, ама во моментот кога сите нови ликови се среќаваат еден со друг, па дури и со старите, веднаш кликнува нешто измеѓу нив. Имаат и позадинска приказна, макар и да си ја видел Реј како си става шлем и јаде чудна храна за која собира старо железо. Кој беше и што правеше ликот на Фелисити Џонс? Ништо. Кенкаше цело време, како и сите останати.

Обидот за романса на крај беше посмешен од сите обиди за хумор преку тој големиот црн робот. Кого убедија дека два ликови кои ниту ние ги знаеме како публика, ниту меѓусебно се познаваат во филмот, може заводливо да се погледат и тоа да пројде како големо емотивно финале? Катастрофа. 

Првпат да ми е жал за Лукас. Како да не е жално кога гледаш како визија на еден млад режисер се претворила во ова. Не дека Лукас беше Месијата, напротив, приквел трилогијата шмукаше исто вака, меѓутоа имаше некаков уникатен печат на еден човек, наспроти гнасна корпорација која ја заболе што прави со Star Wars. Ќе секне и ова за некоја година, знаеш? Исто како "бескрајните" Марвел филмови. Ќе го молзат додека имаш снага да си фрлаш кофи пуканки во уста и после ќе се стиши. Но, за разлика од Rogue One, Марвел филмовите што Дизни исто фуриозно ги штанца, се забавни барем на тоа прво гледање. Ова не е.

 

Види такоѓе:

• Посебниот Џедај
• Почетокот на Star Wars: The Bad Batch
• Почетокот на The Mandalorian 
• Втората сезона на The Mandalorian 
• Гаси го Боба Фет
• Се истоштив со Кеноби